De horecazaken van Manfred Langer

Vandaag – 21 november 2019 – is het precies 25 jaar geleden dat de Amsterdamse horeca-ondernemer Manfred Langer (1952-1994) overleed. Hij werd wereldberoemd met zijn extravagante homodisco iT, maar veel minder bekend is dat hij ook een aantal andere zaken heeft gehad. Deze worden hier nu voor het eerst beschreven.

Tekst: Peter Paul Koop

Over Manfred Langer is opmerkelijk genoeg nog geen biografie geschreven waardoor veel dingen uit zijn leven nauwelijks bekend zijn, zoals het feit dat hij naast de twee zaken waar hij beroemd mee werd, Chez Manfred en de iT, ook nog een aantal wat minder succesvolle horecazaken heeft gehad. Informatie daarover is inmiddels boven water gekomen via het homohorecaproject van LHBT-archief IHLIA, aangevuld met gegevens uit oude krantenartikelen en het archief van de Kamer van Koophandel.

Manfred Langer werd op 13 mei 1952 in Wenen geboren en ontdekte al vrij vroeg zijn homoseksualiteit. Op een gegeven moment kreeg hij een relatie met een Nederlandse man en verhuisde in 1972 naar Amsterdam, waar hij aan de slag ging als receptionist in het Hilton Hotel. In het Amsterdamse uitgaansleven leerde hij vervolgens Ad van Besouw kennen, de uitbater van het fameuze homocafé Amstel Taveerne, met wie hij ongeveer zes jaar lang een relatie zou hebben.

1976: Amstel Taveerne Club

De eerste zaak van Manfred Langer was een kleine discotheek onder de naam Amstel Taveerne Club, die hij in 1976 samen met Ad van Besouw opende aan de Amstel 178, waar later de YouII en club Roque zaten en tegenwoordig homoclub YOLO gevestigd is. De Amstel Taveerne Club werd in 1985 overgenomen door Loes Bos en Florine Muije die de zaak zouden voortzetten onder de naam De Club.

1978: Café Chez Manfred

Manfred Langer was ondertussen zijn eerste eigen café begonnen: medio 1978 nam hij de verlopen Victoria Bar in de Halvemaansteeg 10 over en vormde deze binnen een paar maanden om tot Chez Manfred: “de meest inne nichtenkit in town” aldus Het Parool. De zaak stond bekend om zijn gezelligheid en de Hollandse muziek en werd bovendien populair doordat Langer hier als een van de eersten een happy hour invoerde, waarbij men twee drankjes voor de prijs van één kreeg. Ongeveer een jaar na de opening van de iT deed hij het café van de hand, waarna een nieuwe exploitant de zaak op 29 maart 1990 onder dezelfde naam heropende. Chez Manfred werd vermoedelijk in 1995 opgevolgd door homocafé De Steeg.

1980: Moonlight Bar

Op 30 oktober 1980 begon Manfred Langer samen met zijn toenmalige vriend Dirk Dol de homobar Moonlight aan de Amstelstraat 43. De officiële opening werd verricht door destijds populaire zanger Bennie Neyman. In september 1981 werd de zaak echter alweer verkocht aan een nieuwe eigenaar die etaleur was en het interieur van allerhande kunstzinnig vormgegeven decorstukken voorzag. De Moonlight Bar werd uiteindelijk per 1 juni 1991 gesloten.

1982: Traffic Bar

Per 1 juli 1982 nam Manfred Langer het oude homocafé Mac Donald aan de Reguliersdwarsstraat 11 over, dat in 1963 geopend was als de eerste homozaak in deze straat. Hij liet het oude café ombouwen tot een moderne zaak onder de naam Traffic, die, zoals de naam al aangeeft, was ingericht met allerlei decoraties gebaseerd op verkeer en vervoer. De jolige sfeer van de Traffic paste echter niet goed bij het Regulierspubliek en zodoende verpachtte hij de zaak per 19 mei 1983 aan zijn ex-vriend Dirk Dol, die de Traffic nog tot begin 1991 op succesvolle wijze voortzette.

1985: Wiener Café Royal

Vervolgens kwam Manfred Langer met iets heel anders: op 7 maart 1985 opende hij het Wiener Café Royal, gevestigd op de eerste verdieping van het wigvormige hoekpand tussen het Rembrandtplein en de Reguliersbreestraat, waar voorheen Wimpy en de lunchrooms Hecks en Ruteck’s zaten. In het Wiener Café Royal, met veel wit, pasteltinten, spiegels en een witte vleugel, kon een breed publiek terecht voor koffie met taart of een kleine maaltijd en een eersteklas uitzicht op het Rembrandtplein. Dit werd echter geen langdurig succes en in augustus 1986 werd de zaak, met een huur van duizend gulden per week, voor 450.000,- gulden te koop gezet.

1989: Discotheek iT

Manfred Langers grootste succes was discotheek iT die hij op 7 september 1989 opende aan de Amstelstraat 24. Het was na de RoXY de meest extravagante uitgaansgelegenheid van Amsterdam, met grootse feesten, veel travestie, male strippers en wat dies meer zij: “In de iT kan veel, zo niet alles” placht Manfred te zeggen. De iT kreeg al direct internationale bekendheid en werd dan ook bezocht door talloze beroemdheden als Grace Jones, Julio Iglesias, Richard Krajicek, Marco van Basten en vele anderen. Ook hetero’s wilden maar wat graag deel uitmaken van dit spektakel en zo vond via de feesten in de iT een verbroedering plaats waarmee Manfred Langer ook een belangrijke bijdrage aan de homo-emancipatie heeft geleverd.

1993: Discotheek De Maan

In 1993 nam Manfred de kleine discotheek De Maan over die zich aan de Paardenstraat 11 bevond, pal naast homobar The Music Box. De bedoeling was dat wanneer de iT vol was, mensen naar De Maan konden gaan, maar het nogal obscure pandje in de Paardenstraat woog niet op tegen de grootsheid van de iT, dus dit werd geen succes. In juni 1993 vond er nog een vrouwenavond plaats met als nieuwe formule “dames achter de bar, geen harde housemuziek meer”. Niet veel later zal De Maan verkocht of gesloten zijn.

1993: iT-Café

Wie naar de iT ging begon de avond vaak in danscafé Havana in de Reguliersdwarsstraat, maar Manfred Langer wilde deze functie zelf overnemen en opende daartoe in de zomer van 1993 het iT-Café. Dit bevond zich schuin tegenover de disco aan de Amstelstraat 27, op de hoek met de Wagenstraat, waar van 1957 t/m 1991 homobar Regina had gezeten die vooral hoerenjongens en travestieten van het Rembrandtplein trok. Het iT Café sloot vermoedelijk na het overlijden van Manfred in november 1994.

1993: Discotheek JA

Na het mislukken van De Maan opende Manfred Langer op 9 september 1993 weer een nieuwe discotheek, ook weer in de Paardenstraat, maar deze keer op nummer 17 en onder de merkwaardige naam JA. Volgens krantenberichten was het interieur voorzien van planten, bomen, opgezette vogels en met olifanten- en paardenkoppen als lampen. De muren waren bekleed met “Perzische tapijten, scabreuze prentjes en levensgrote koektrommel-bloemmotieven”. Op de begane grond was een ovale dansvloer en op de bovenverdieping twee bars in oosterse sfeer. Ergens in 1994 bleek discotheek JA opgevolgd te zijn door Rock Palace.

Overlijden

Manfred Langer kreeg in het najaar van 1994 last van zijn keel en medisch onderzoek wees uit het dat om keelkanker ging. Reeds een week na deze diagnose overleed hij in zijn eigen woning, op 21 november 1994, slechts 42 jaar oud. De uitvaart werd zijn laatste grote feest en één van de meest spraakmakende uitvaarten ooit: een lange stoet met voorop een roze lijkwagen gevolgd door twintig witte rouwwagens reed langs de iT waar talloze vaak extravagant geklede mensen hem de laatste eer bewezen voordat hij werd begraven op de Amsterdamse begraafplaats Zorgvlied.