‘All American Girls’ – liefdevolle portretten van New Yorkse travestieten, transseksuelen en transgenders

Het FotoFestival Naarden (25 mei – 30 juni) presenteert voor het eerst werk van de overleden fotograaf Remsen Wolff. Onder de titel All American Girls laat de tentoonstelling liefdevolle portretten zien van New Yorkse travestieten, transseksuelen en transgenders. Een aantal modellen is inmiddels wereldberoemd. Maar wie was deze autodidact straat- en studiofotograaf eigenlijk?

Tekst: Paul Hofman

Hij was net 23 toen hij in kunstgeschiedenis afstudeerde aan de Harvard Universiteit. Remsen trouwde, kreeg twee dochters, scheidde en reisde daarna zijn door de VS en Europa. Hij kwam uit een welgestelde familie waarin sterke normen en waarden heersten. Het ging tegen zijn aard in zichzelf op de kaart te zetten. Dat is misschien de reden dat we nu pas weten, wat voor talent hij had.

Isabel Bishop, Remsen Wolff, Dr Harold Wolff, 1950’s ©The Remsen Wolff Collection, Courtesy of Jochem Brouwer 2019

 

Hij kwam uit een welgestelde familie waarin sterke normen en waarden heersten.

Seriemoord

Op verschillende plekken in Amerika en tijdens zijn reizen naar Europa fotografeerde hij mannen en vrouwen in de publieke ruimte. In Texas werd hij eind jaren tachtig ten onrechte verdacht van seriemoorden en vrijgepleit. Het maakte hem miljonair waardoor hij kon blijven fotograferen. Voor het geld hoefde hij het dus niet te doen. Zijn passie om te fotograferen overheerste alles.

Nep-transseksueel

Hij leidde vanaf dat moment een avontuurlijk leven dat naast hoogte- ook dieptepunten kende. Vanaf de jaren negentig afficheerde Wolff zich als ‘nep-transseksueel’. In de jaren voor zijn dood in 1998 nam hij de zelfgekozen naam Vivienne Blum aan. Hij overleed in New York waar hij zijn archief, bestaande uit 200.000 beelden, achterliet aan de Nederlandse fotograaf Jochem Brouwer. Deze was zijn laatste assistent die voor het eerst door hem werd ingehuurd toen Brouwer 18 jaar was.

Klaus van den Berg

Frank Govers

Markt- & trendonderzoeker Klaus van den Berg werd onverwacht geconfronteerd met het werk van Wolff. Hij vertelt: “Geheel toevallig ontmoette ik Jochem Brouwer bij de opening van zijn fotowerk voor de Nederlandse mode-ontwerper Frank Govers vorig jaar.” Zijn nieuwsgierigheid was gewekt en Van den Berg wilde weten welke beeldselectiecriteria Brouwer hanteerde.

Korte tijd later nodigde Brouwer hem thuis uit. Hoewel hij voor zijn foto’s van Govers kwam, stond Van den Berg opeens in zijn archief van Remsen Wolff. “Eén foto in een archiefkast sprong direct in het oog, echt een eye-catcher”, zegt hij. Hij wilde weten wie de fotograaf was. Volgens Brouwer ene Remsen Wolff, een naam die Van den Berg nog nooit eerder had gehoord.

All American Girls

“Samen met Brouwer heb ik begin dit jaar een eerste presentatie gemaakt om de unieke levensloopbaan en het interessante historische fotowerk van Wolff aan elkaar proberen te knopen in een eerste verhaal, een poging tot een ‘narrative’ in beeld en tekst. Er zijn toen allerlei soorten mensen in het archief komen kijken en daarna ging het balletje rollen door FotoFestival Naarden. Achteraf gezien was het een samenloop van allerlei toevalligheden.

Wat was je eerste reactie toen je de door de curatoren van het FotoFestival Naarden gekozen vintage foto’s zag?

“Ik dacht aan het vrolijke en bevrijdende muzieknummer All American Girls van Sister Sledge toen ik die smaakvol en esthetisch gecureerde set van New Yorkse modellen van Wolff uit het begin van de jaren negentig zag: We’re all American girls, and we love the life that we lead.”

“Naar de foto’s en de visuele codes van Wolff moet je langer kijken dan naar Instagram-beeldtaal”

Schoonheid

Het werd later de titel van de tentoonstelling in Naarden en van het boek. Wat spreekt je zo aan in het werk van Wolff?

“Ik herken mijn eigen onderzoekende en analyserende blik op allerlei soorten individuen, groepen, tijdsbeelden, fenomenen, systemen en maatschappijvormen in de foto’s van Wolff. Daarnaast raak ik heel soms geboeid door opvallend visionaire beeldmakers met een scherp en dwingend oog voor menselijkheid, schoonheid en compositie, zoals Caravaggio, Guy Bourdin, Rainer Werner Fassbinder en Manfred Thierry Mugler.”

Hij vervolgt: “Naar de foto’s en de visuele codes van Wolff moet je langer kijken dan naar Instagram-beeldtaal en dat is spannend en informatief, juist nu. Sommige van zijn foto’s zijn net schilderijen met portretten van mensen, alleen of met andere mensen. Wolff noemde dat solo-optredens. Wellicht heeft hij het individualisme van de jaren negentig eigenlijk al veel eerder zien opkomen en vastgelegd. Hoe dan ook, in retrospectief is mijn eerste indruk van het archief van Wolff voor mij persoonlijk een ‘profound experience of art’.”

Tijdmachine

Maar wat maakt Wolff’s opnamen nu zo bijzonder? ”Een foto is een momentopname in de tijd. De meeste foto’s zijn beelden van jezelf of een ander waarnaar je kijkt. De vintage prints, vintage polaroids, post-mortem prints, dia’s en negatieven, en nu ook mega-billboards in Naarden die ik heb gezien van Wolff, geven mij het gevoel alsof ik zelf kijk naar de mensen, auto’s en gebouwen die hij fotografeerde tussen de jaren vijftig en negentig in vooral de Verenigde Staten, maar ook Europa. Brouwer heeft mij onlangs bijvoorbeeld rauw dia-materiaal van Wolff in Tel Aviv uit 1975 laten zien, waardoor ik het gevoel krijg daar nu zelf rond te lopen tussen al die mensen, alsof je in een tijdmachine zit. Daarnaast denk ik dat zijn zoektocht naar zijn identiteit, of misschien wel meerdere identiteiten, ervoor heeft gezorgd dat Wolff naar de wereld om heen keek met meerdere blikken en perspectieven tegelijkertijd. Bij mij is verder ook geen andere hoogopgeleide en uiteindelijk transgender kunstenaar uit een zeer goede familie uit New York met een interessante fotografische output van veertig jaar vrij werk bekend, die ook nog eens gedichten, notities en films naliet. Daarom help ik de erfgenaam graag deze nieuwe maar weliswaar overleden naam op tafel te leggen bij verschillende soorten mensen met verschillende expertises, omdat Wolff postuum niet kan worden aangevallen als niet-origineel. Brouwer is zelf ook een bijzonder buitenbeentje. Zijn lancering van dit archief is daardoor ook inhoudelijk geloofwaardig.”

“Ik krijg het gevoel daar nu zelf rond te lopen tussen al die mensen, alsof je in een tijdmachine zit.”

Zo moeder, zo zoon 

Volgens Van den Berg gaan vergelijkingen met andere fotografen uit die tijd dan ook simpelweg nog niet op, zoveel kan hij wel alvast vooruit voorspellen na wat oppervlakkig geknabbel aan slechts de buitenranden van dit grote, brede en diepe archief. Kijk op YouTube naar vintage interviews met zijn moeder, de Amerikaans realisme schilder Isabel Bishop en dan weet je waar het fotowerk van Wolff over gaat: Zo moeder, zo zoon.”

Amsterdam

Hoe komt het dat zijn werk nooit eerder zo veel aandacht genereerde?

“Wolff werkte in het begin van de jaren negentig ín New York maar ook enkele maanden in Amsterdam. In die tijd deed ik veel kwalitatief marktonderzoek naar communicatie, reclame en merken onder jongeren van mijn eigen generatie X. Daarnaast publiceerde en presenteerde ik oude en nieuwe voorspellende trendfenomenen in tijdschriften als Wiener in Duitsland en bijvoorbeeld ook Avenue, Blvd. en Dutch vanuit Nederland. Maar Wolff zelf – of een vertegenwoordiger of agent van hem – heeft zijn werk nooit aan mij aangeboden en niemand heeft mij ooit over hem getipt, niet in Amsterdam en ook niet in New York. Ook van zijn laatste assistent Jochem Brouwer had ik zelf nog nooit gehoord. Was dat toen maar wel gebeurd, want dan had ik 25 jaar geleden zeer zeker al de moeite genomen om zijn unieke werk onder de aandacht te helpen brengen en bekend te maken.”

Real stuff

“Het archief van Wolff in Amsterdam is een hele spannende ontdekking van volledig vrij werk van een vrije geest die de vrijheid had om vrij naar zichzelf en de wereld om hen heen te kijken met verschillende soorten van analoge fotocamera’s. Deze trend van het openen van analoge archieven speelt momenteel ook in de ‘vintage disco vinyl scene’ wereldwijd. Als er geen boeiende nieuwe culturele productie van een nieuwe Zeitgeist is, dan gaan altijd onontdekte archieven open van oude tijdsbeelden en die worden dan opnieuw uitgebracht en gelanceerd als ‘the real stuff’.”

Constance, New York 1992 ©The Remsen Wolff Collection, Courtesy of Jochem Brouwer 2019

Slow photography

“Omdat digitaal wat sleets wordt al sinds een paar jaar, is analoog de nieuwe opkomende trend. Noem het in het geval van Wolff ‘slow photography’, ook omdat hij mensen, auto’s en gebouwen intensief en lang bestudeerde met zijn vele soorten van analoge camera’s. Ook interessant vind ik in retrospectief dat Wolff ook prachtige coverfoto’s blijkt te hebben geschoten maar die tijdens zijn eigen leven niet zelf heeft geselecteerd om te laten printen. Cover-fotografie is een vak apart, maar ook daar leek Wolff zelf niet bewust van omdat er nauwelijks toegepast opdrachtwerk van hem is gevonden in zijn archief door Brouwer.”

Van den Berg hoopt dat het een groot succes wordt, zodat de Nederlandse erfgenaam Brouwer door kan gaan met de verdere ontsluiting van dit analoge foto-archief.

“Het is keihard werken voor de erfgenaam en die uren moeten wel worden vergoed op de een of andere manier. Brouwer is de enige persoon ter wereld die de weg weet binnen dit archief, dus alle nationale en internationale hens aan dek voor hem zou ik zeggen, want zonder hem gaat het niet. Ik vind het heel stoer van alle betrokkenen bij FotoFestival Naarden en uitgeverij Lecturis dat zij Brouwer hebben geholpen met deze eerste lancering en in hem en zijn archief hebben geïnvesteerd. Een eerste indruk maak je immers maar een keer. En het wordt echt een Nederlands feestje, want veilinghuis De Zwaan haakt nu ook bij hem aan en meerdere partijen zullen gaan volgen.”

Hoogtepunt

Veel mensen denken door alle positieve media-aandacht voor FotoFestival Naarden en Wolff’s eerste eigen boek dat zojuist is verschenen dat zijn laatste project ‘Special Girls’ met 150 modellen in New York en Amsterdam het laatste  hoogtepunt van het werk van Wolff is of zou kunnen zijn geweest. “Eerder heeft hij als sociaal activist met een camera ook demonstraties van allerlei soorten mensen en ook meer dagelijkse straat- en modebeelden van mensen, koppels en groepen prachtig gefotografeerd zonder enige vorm van effectbejag of potsierlijke pretenties. En dat is nu in retrospectief juist zo verfrissend eraan: alles aan het werk van Wolff is echt. Dus einde verhaal is het zeker nog niet.”

Fotofestival Naarden tot en met 30 juni. 
www.fotofestivalnaarden.nl.

Veiling prints Remsen Wolff op 26 juni, veilinghuis De Zwaan, Amsterdam.

Meer info over het boek All American Girls, Lecturis Publishers, www.lecturis.nl

•••

Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?

Klik hier voor meer informatie!

 

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.