Joke Swiebel won op 19 mei de Jos Brink Oeuvreprijs. Andere genomineerden waren acteur Paul Haenen en artiest Dolly Bellefleur. De tweejaarlijkse staatsprijs werd uitgereikt door emancipatieminister Van Engelshoven. Met haar werk in de afgelopen decennia heeft Swiebel een belangrijke bijdrage geleverd aan de verbetering van de positie van LHBT-ers in de Nederlandse samenleving. De Gaykrant had een openhartig gesprek met haar. “Relativeer je identiteit.”
Tekst: Paul Hofman
Haar strijd voor de LHBT-emancipatie begon in de tweede helft van de jaren zestig. Samen met anderen zette de politica en activiste zich in voor de rechten van jongeren. Zo organiseerde ze een cruciale demonstratie voor afschaffing van het discriminerende 248bis in het strafrecht. Deze betoging wordt gezien als het begin van de moderne LHBT-beweging. Joke Swiebel maakte daarna carrière als COC-bestuurder en Europarlementariër.
Ze was enorm blij toen ze het podium van de Haarlemse Schouwburg betrad om de prestigieuze prijs in ontvangst te nemen. Deze bestaat uit een geldbedrag van 10.000 euro en een kunstwerk.
Wat betekent deze prijs voor u?
“Het is een Staatsprijs. Dat symboliseert de geschiedenis. Eerst wilde de staat de homo’s eronder houden, later gaat de staat discriminatie bestrijden en de emancipatie bevorderen. Mijn eigen geschiedenis is onderdeel van deze grotere geschiedenis.”
“Die demonstratie liet zien dat jongeren af wilden van de staat als zedenmeester en vrij wilden zijn in hun eigen seksuele ontwikkeling.”
U stond was mede-organisator van die eerste homo-demonstratie in 1969 op het Binnenhof. Hoe belangrijk was deze betoging en hoe kijkt u er op terug?
“Die demonstratie liet zien dat jongeren af wilden van de staat als zedenmeester en vrij wilden zijn in hun eigen seksuele ontwikkeling. Het was een belangrijke aanzet tot een meer strijdbare houding van de homobeweging in die tijd.”
U heeft er een levenslange strijd voor homo-emancipatie opzitten. Hoe kijkt u op die beginjaren terug?
“Die beginjaren waren ook voor mij persoonlijk heel belangrijk. Ik heb erg veel geleerd over mijzelf en over hoe de wereld in elkaar zit. Onmisbare kennis en ervaring opgedaan, waar ik later veel profijt heb gehad.”
“Uit de kast komen doe je niet één keer, maar iedere dag.”
Er is veel bereikt op LHBT- gebied, zo kunnen homo-mannen en -vrouwen trouwen en kinderen adopteren. Het lijkt er op dat de emancipatie voltooid is. Wat vind je van deze stelling?
“Die emancipatie is nooit voltooid, per definitie niet. Er zijn telkens weer nieuwe generaties die moeten ontdekken wat ze er mee aan moeten. Ik bedoel: niemand wordt als homo, lesbo enzovoort geboren. Het is een kwestie van ontdekken, kiezen en je er toe verhouden. Je maatschappelijke stellingname is niet gratis, uit de kast komen doe je niet één keer, maar als het ware iedere dag.”
“Natuurlijk maakt het wel uit in wat voor maatschappelijke omgeving die persoonlijke processen zich afspelen, en op maatschappelijk vlak kun je natuurlijk wel spreken van vooruitgang. Maar wat bereikt is moet ook telkens weer verdedigd en onderhouden worden.”
Zijn er nog hobbels te nemen? Wat ziet u als grootste uitdaging op LHBT-terrein?
“Voor mij is de grootste uitdaging dat de beweging niet alleen zou moeten strijden voor het behartigen van de belangen van LHBT-personen – maar ook zou moeten werken aan het ontmythologiseren van deze identiteiten. Waarom zou je je eerst moeten bekennen tot een bepaalde groep of categorie, voordat je ‘jezelf mag zijn’? LHBT-ers hebben niet zo zeer recht op veiligheid en acceptatie omdat zij nu eenmaal zó zijn, maar omdat hen – net als iedereen – het mensenrecht van vrije keuze toekomt.”
Regelmatig komen geweldsincidenten tegen LHBT-ers in het nieuws. Is u wel eens iets overkomen?
“Nee, niet echt. Ik ben klein van stuk, word gemakkelijk over het hoofd gezien, dat zal het wezen.”
Wat is uw boodschap aan de LHBT-gemeenschap?
“Ken je geschiedenis; tel je zegeningen; relativeer je identiteit.”
Over de Jos Brink Prijs
De prijs is vernoemd naar Jos Brink (1942-2007) die voorvechter van de acceptatie en emancipatie van LHBT-ers was en openlijk uitkwam voor zijn homoseksualiteit. De jury bestond uit voorzitter Peter van der Vorst (directeur RTL) en Rutger Vink, Loiza Lamers, Saskia Keuzenkamp en Saoud Boumedien.
•••
Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?
Klik hier voor meer informatie!
