Trainbow in the sky

Als De Gaykrant die ochtend op het hoofdkantoor van de Nederlandse Spoorwegen aankomt, is het een drukte van belang. Het station ernaast is het zenuwcentrum waar alle lijnen van het spoorvervoer samenkomen. Precies op het tijd voor onze afspraak komt de voorzitter van het roze netwerk binnen het spoorbedrijf aanlopen. Zijn naam is Marco Altena: “Vandaag reden alle treinen op tijd.” Relativerend: “Maar ik woon dan ook wel heel dichtbij.” Het gesprek duurt langer dan gepland en talloze onderwerpen passeren de revue. Van politie en antihomo-geweld tot de nieuwste commercial.

Tekst: Paul Hofman

Blauw

Zijn netwerk heet toepasselijk Trainbow. Het komt op voor de belangen van alle medewerkers in het nationale railvervoer: NS, Prorail en Arriva. Of je nu roze conducteur of directeur bent, iedereen kan lid worden. In totaal telt Trainbow vijfhonderd leden. Marco zwaait sinds drie jaar de scepter. Voor zijn overstap naar de spoorwegen, zo’n tien jaar geleden, stond hij aan de wieg van het landelijk LHBT-netwerk Roze in Blauw van de politie. Hij schreef er geschiedenis mee. Hoewel zijn hart nog steeds blauw en afwisselend roze is, was zijn loopbaanswitch toeval.

Voor zijn overstap naar de NS stond hij aan de wieg van Roze in Blauw, het landelijk LHBT-netwerk van de politie.

Genen

Of toch niet? “Via mijn werk als wijkagent op een steenworp afstand hiervandaan, werd ik door gevraagd of ik openstond om bij de spoorwegen te gaan werken.” Lang hoefde hij niet na te denken. “Het spoor zit min of meer in mijn genen. Want zowel zijn vader als grootvader waren ‘spoorhazen’. Bovendien stond ‘zijn’ roze politie-netwerk op de kaart. Maar helemaal loslaten kan hij het politiewerk niet: in zijn vrije tijd werkt Marco nog een dag in de week als vrijwillig agent bij de politie.

Genderneutraal

“We krijgen als Trainbow veel vragen over onze rol rondom het genderneutraal omroepen. Als Trainbow proberen we NS op allerlei verschillende thema’s te inspireren en aan te sluiten bij het gesprek van de dag. Bij NS lag het vraagstuk over een nieuwe omroepvorm al een tijdje op tafel, omdat ze de oude manier van omroepen wat afstandelijk vonden en op zoek waren naar een vorm waar iedereen zich welkom voelt. Wij hebben als Trainbow destijds de nieuwe manier van omroepen omarmt, omdat we het een mooie stap vonden dat iedereen zich hierdoor aangesproken voelt bij NS.”

Beschimpt

De nieuwe omroep werd snel ingevoerd op de stations en in de NS-treinen. Toch werd de maatregel van diverse kanten beschimpt. “Spoorwegen zijn spoor bijster” en “NS ontspoort” waren koppen in landelijke dagbladen. Maar net als bij de gemeente Amsterdam en de Londense metro, waar het eerder was ingevoerd, luwde de controverse snel. Marco: “Het is niet gek dat een verandering reacties op roept, daar gaan we dan ook als Trainbow graag het gesprek over aan.”

Voorvechter

Enthousiast vertelt hij dat hij vanaf zijn eerste werkdag actief werd voor Trainbow. “Volgend jaar bestaan we tien jaar. We zijn een voorvechter en tegelijkertijd bewaker van diversiteit binnen de spoorwegen. Zo geven we gevraagd en ongevraagd advies aan de directie. In de loop van de jaren zijn we een gelijkwaardige gesprekspartner van hen geworden.” Vergeleken met andere netwerken is Trainbow heel vooruitstrevend. Trots: “We hebben in verschillende Europese landen navolging gekregen. Zo zijn er regenboognetwerken binnen de Duitse, Belgische, Engelse en Zwitserse spoorwegen. Afgelopen zomer kwamen de verschillende Europese roze spoorwegen samen om over hun werk te praten. Als gastheer mocht Nederland de conferentie organiseren. Het werd een doorslaand succes.”

“Trainbow is wereldwijd een voorloper”

Mishandeling

Dat Trainbow een belangrijke functie heeft, blijkt ook uit de mishandelingszaak van een paar jaar geleden. Marco maakt zich er nog boos over. “Een Haagse conducteur wilde een zwartrijder beboeten. Hij droeg uit trots een regenboogspeldje. Voor de treinreiziger werkte het als een rode lap op een stier. Hij werd agressief en de conducteur werd zwaar toegetakeld. Als Trainbow hebben we de collega met raad en daad kunnen bijstaan. Van opvang tot nazorg. Dit geval van nodeloos geweld had een dubbele impact. Vooral omdat het roze aspect erbij kwam. Onze voorzitter van de Raad van Bestuur reageerde meteen voor de camera en zei in het NOS-journaal onomwonden dat de NS geen enkele vorm van agressie of discriminatie accepteert.”

Foute grappen

Toch komt het nog steeds voor op de werkvloer niet altijd subtiel met het thema homoseksualiteit wordt omgegaan. “Ik moet eerlijk toegeven dat pesten nog steeds plaatsvindt en dat foute grappen worden gemaakt. In kleine aantallen weliswaar maar toch… .” verzucht hij.

Zelf maakte Marco een bijzonder geval van discriminatie mee. “Ik werkte notabene op een locatie in Amsterdam. Vanuit het hoofdkantoor was net een postercampagne gestart waarbij medewerkers van diverse pluimage stonden afgebeeld: van jong tot oud, van hetero tot homo. Ik kon niet wachten tot de posters opgehangen werden. Maar zijn directe chef vond het maar niets en verwijderde de ‘homoposter’. Ik was woedend. Mijn manager vertelde mij onomwonden dat hij niet met mij als homo geconfronteerd wilde worden. Dat kwam aan als een mokerslag.” Het conflict escaleerde en de chef werd op het matje bij de directie geroepen. Ik weet niet wat de uitkomst van dat pittige gesprek was, maar feit was wel dat de man daarna twee weken uit de running was. “En de poster werd teruggehangen.”

Het leidt bij Marco tot de constatering dat “alles op het eerste gezicht lijkt te worden geaccepteerd, maar vergis je niet. Als je verder kijkt dan je neus lang is en dieper op de materie ingaat, dan blijkt dat echt niet iedereen binnen ons bedrijf gelukkig is met homoseksualiteit.” Hij zucht diep.

“Echt niet iedereen binnen ons bedrijf is gelukkig met homoseksualiteit.”

Aretha Franklin

Hij kijkt uit naar het tienjarig jubileum volgend jaar. Glunderend: “We hebben ons bestaan meer dan bewezen. Maar er blijft werk aan de winkel.” Want voor Marco moet het de gewoonste zaak van de wereld zijn om op maandagochtend bij de koffieautomaat over een gay onderwerp te praten. Want het blijkt in de praktijk toch nog wel eens lastig jezelf te kunnen zijn. Of je nu in de trein, op het station, op de werkplaats of op kantoor zit.

Waarom zijn jullie eigenlijk geen lid van Workplace Pride? Het is bij uitstek hét samenwerkingsverband voor homo-emancipatie binnen bedrijven. Marco: “Voor ons heeft dat geen toegevoegde waarde. Wij hebben in korte tijd op eigen kracht bereikt dat we een serieuze onderhandelingspartner van de directie zijn. Bovendien kunnen we het geld dat we uitsparen door geen lid te worden, beter besteden aan onze andere projecten.

“Trainbow is belangrijke stakeholder voor directie”

Schot in roos

De nieuwe televisie-commercial met de twee meisjes is een schot in de roos, vertelt Marco lachend. “Misschien heb je ‘m al voorbij zien komen op televisie. Twee vrouwen die in de trein en op het station met elkaar flirten. Het spotje, begeleid door Aretha Franklin gezongen ‘You make me feel like a natural woman’, werd een instant succes.” Vooral de manier waarop is onderscheidend: het ligt er niet zo dik bovenop en het wordt neergezet als de normaalste zaak van de wereld. “Prachtig toch? Mensen kunnen niet meer om ons heen. We staan goed op de kaart.”