Portret ontblote Antoine Bodar onder de hamer

Op maandag 17 december zal een deel van de nalatenschap van Rik van Dam, de vriend van de in 1992 overleden uitgever, boekhandelaar en miljonair Johan Polak, bij het Hilversumse veilinghuis Van Zadelhoff Veilingen en Taxaties onder de hamer komen. Onder de kavels ontdekte De Gaykrant een opvallend werk waarvan de conservatieve priester en mediapersoonlijkheid Antoine Bodar het bestaan misschien liever had vergeten. “Dit is heel bijzonder”, zegt veilinghouder Ronald van Zadelhoff.

Tekst: Paul Hofman

Voor de Roomse zaak leven we in een bijzondere tijd. Niet alleen komen (hulp-) bisschoppen in carnavaleske uitmonstering, vergezeld van al even vreemdsoortig uitgedoste butlers ons land binnen om vervolgens na een paar weken te verdwijnen, ook wordt de geboorte van Jezus dezer dagen luister bijgezet door de aanwezigheid van een collega van voornoemde bisschop die, in plaats van door een eenvoudige knecht, door een rendier wordt geholpen. Maar het kan nog gekker.

Homoseksualiteit als modeverschijnsel

Onlangs verkondigde paus Franciscus dat het geen goed idee is dat er homoseksuele priesters rondlopen in de katholieke kerk: “In het gewijde priesterlijk bestaan, is voor homoseksualiteit geen plaats.” En hij vervolgt: “Het rukt op in de maatschappij. Homoseksualiteit lijkt op een modeverschijnsel in onze samenleving. Die mentaliteit heeft ook zijn invloed op het kerkelijk leven.” Iedereen die wel eens een Rooms Katholieke Kerk van binnen heeft gezien, weet dat ontslag van alle homoseksuele geestelijken het priestertekort tot dermate onaanvaardbare niveaus zal doen oplopen dat de moederkerk haar deuren wel kan sluiten. En over dramatische tijden rond het katholicisme gesproken: afgelopen vrijdag werd duidelijk dat een tot nog toe onbekend gebleven tekening van de omstreden Nederlandse priester Antoine Bodar (1944) in halfnaakte – vooruit: erotische – pose geveild zal worden. Daar zal de paus niet blij mee zijn, verwachten niet alleen kunstkenners maar ook belijdend katholieken. Om over de homoseksuele priester zelf nog maar te zwijgen.

Lelijk als een paard

Terug naar de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw. Uitgever Johan Polak ontmoet Rik van Dam en raakt verblind door de klassieke schoonheid van de jongen: knap, mannelijk en bepaald geen intellectueel. Van Dam is fotomodel en werkt voor een hip bromfietsmerk. Al een dag na de kennismaking trekt de jonge Rik in bij de veel oudere uitgever. In de eerste jaren is hun relatie puur seksueel, later zal dat louter vriendschappelijk worden. Voor Van Dam is Polak niet aantrekkelijk, maar diens vermogen spreekt hem wel aan. Zelf omschrijft Polak zichzelf met een bittere ondertoon: ‘… joods, zo lelijk als een paard en miljonair’.

Darkroom en biechtstoel kennen

voor Bodar geen geheimen

Polak heeft een voorliefde voor mooie jongens die hij kan kneden. Hij laat zijn oog vallen op verschillende exemplaren. Zoals daar zijn: de voormalige vriendjes van Gerard Reve, door hen beiden genaamd Teigetje en Woelrat, kunstenaar Joseph Cals en de dan nog onbekende Antoine Bodar. Met deze laatste onderhoudt de boekenverzamelaar een meer dan vriendschappelijke relatie. Bodar is in die jaren vaker in darkrooms te vinden dan in de biechtstoel, zo vertellen verschillende bronnen aan De Gaykrant. In 1985 besluit Bodar de bakens te verzetten en kiest voor het priesterschap. Polak heeft deze bijzondere carrièrestap ongetwijfeld met lede ogen aangezien. Dat zijn pupil zou uitgroeien tot een even veelbesproken als controversieel priester binnen de katholieke kerk had hij toen nooit kunnen bevroeden.

Verminken

Bodar trekt in zijn nieuwe functie vaak de aandacht. Hij laat regelmatig zijn uitgesproken mening horen over homoseksualiteit en aanverwante zaken: biseksualiteit, transseksualiteit, et cetera. Hij keurt dit alles ten diepste af. Deze opinie heeft hij tot op de dag van vandaag niet herzien. Zo zei hij in september in het televisieprogramma Pauw dat transgenders het moeten doen met het lichaam dat zij hebben gekregen. Bodar: “Je laat jezelf niet verminken omdat we als land zo rijk zijn dat het kan. Vanuit de kerk gaan wij nu eenmaal uit van de schepping, en ook van het lichaam. (….) Als je jezelf laat verminken door je om te bouwen dan ga je tegen de schepping in.” Tussen haakjes: hij vindt zichzelf mogelijk ‘Gods ideale minnaar’.

“Over transgenders: ombouwen betekent verminken”

​Het is daarom des de opzienbarender dat de redactie van De Gaykrant een portret van een half naakte Antoine Bodar ontdekt. De Amsterdamse tekenaar Corstiaan de Vries maakte het in 1980 in opdracht van Polak. De homo-erotiek spat van het kunstwerk af. Polak en Bodar zijn overigens altijd contact met elkaar blijven houden. Over hun vriendschap zegt Bodar later in een artikel in Trouw in mei 1997: “Ik mis Johan Polak nog altijd. Ik ontbeer zijn raadgeving en zijn bemoediging, zijn bezorgdheid ook en zijn verzorging. Vriendschap leeft van wederkerigheid. Vriendschap blijft.”

Onbezorgd leven

Na het overlijden van Polak in 1992 blijft levenspartner Van Dam niet met lege handen achter. Hij erft een deel van de kunstcollectie en kan, door de toelage die hij testamentair toegewezen krijgt, een onbezorgd leven blijven leiden. Polak was zeer vermogend geworden door de verkoop in 1958 van het familiebedrijf Polak & Schwarz wat daarna werd omgedoopt tot ‘International Flavors & Fragrances Inc.’ (IFF), inmiddels de grootste fabrikant van geur- en smaakstoffen ter wereld. Van Dam overlijdt twee maanden terug geheel onverwachts op 68-jarige leeftijd. Zijn familie is geschokt.

Binnen korte tijd duiken uit de nalatenschap bijzondere kunstwerken op bij Veilinghuis AAG in Amsterdam en Van Zadelhoff Veilingen en Taxaties in Hilversum. De collectie bestaat onder andere uit – homo-erotische – portretten, sculpturen, tekeningen en schilderijen. Opvallend is dat de tekeningen van de half naakten laag zijn ingezet maar veilinghouder Ronald van Zadelhoff gaat ervan uit dat deze “vele malen meer op zullen brengen”.

Bodar zelf zal naar eigen zeggen geen bod op de tekening uitbrengen.

Mysterie

Wat de paus vindt van zijn trouwe dienaar is een raadsel. Maar dat geldt natuurlijk voor elke plaatsbekleder van Christus op aarde: wat hij zegt is een puzzel. Gods woord is immers ondoorgrondelijk en zelden aangenaam. Wat Reve en Polak van dit alles zouden vinden, dat is een nog groter mysterie. We kunnen het ze niet meer vragen. Beiden gingen de weg van al het vlees, net al Rik van Dam en – vroeg of laat – Antoine Bodar. Gelukkig hebben we dan nog altijd zijn schilderij.

Bodar – gevraagd of hij van de veiling op de hoogte was – zegt: “Neen, daarvan weet ik, nu u mij dit meedeelt. Dit betekent overigens niet iets voor mij. Over het poseren zegt hij: “Dat geschiedde in Amsterdam tussen het lopen van colleges aan de UvA door. Corstiaan de Vries werkte vanuit foto’s. Met die fotosessie is een en ander aangevangen; dat was door een fotograaf aan de Amsterdamse Weteringschans.” Bodar zelf zal naar eigen zeggen geen bod op de tekening uitbrengen

Veilinghuis van Zadelhoff

Veilinghouder Ronald van Zadelhoff: “De kunstwerken die op deze veiling worden aangeboden, vormen een primeur op de kunstmarkt. Bovendien zijn het persoonlijke werken, vervaardigd door bevriende auteurs en kunstenaars van Polak. Dat maakt het ook zo interessant.”  Samen met de kunstwerken uit de collectie van Rik van Dam zijn ongeveer 2.800 andere kavels te  bezichtigen tijdens de kijkdagen op zaterdag 15 en zondag 16 december tussen 10.00 en 17.00 uur aan de Nieuwe Havenweg 53a in Hilversum. Wil je de online catalogus bekijken, raadpleeg dan www.vanzadelhoff.nl. Bieden is mogelijk tot en met maandag 17 december en dinsdag 18 december.

Geschiedenis

Van Zadelhoff Veilingen en Taxaties is een familiebedrijf dat sinds 1938 bestaat. Inmiddels staat de derde en vierde generatie aan het roer: Ronald en zijn dochter Camille. Het veilinghuis organiseert hybride veilingen die online en gedeeltelijk live plaatsvinden met daaraan voorafgaand openbare kijkdagen waar de kavels tentoongesteld worden. Na tachtig jaar is Van Zadelhoff een belangrijke speler geworden in het Nederlandse veilingwezen. 

Van Zadelhoff Veilingen Taxaties
Nieuwe Havenweg 53a Hilversum
035-6247170
www.vanzadelhoff.nl
Openingstijden: dinsdag t/m zaterdag 10-12 en 13-16 uur