Floortje Zwigtman: Over homo zijn in het Londen van de negentiende eeuw

Met haar trilogie ‘Een Groene Bloem’ schreef Floortje Zwigtman belangrijke boeken over homoseksualiteit in het Londen van de negentiende eeuw. Zelf opgegroeid in de twintigste eeuw staat ze ver af van de hoofdpersonen uit haar boeken. Hoe doet ze dat?

Tekst: Dennis van den Berg

In ‘Een Groene Bloem’ volgen we Adrian Mayfield, een homoseksuele jongen aan het einde van de negentiende eeuw. Door zijn ogen bekijken we het alledaagse leven van die tijd, hoe moeilijk het is om vrij te kunnen leven. Het interessante aan de boeken is dat Adrian zich zowel ophoudt in de bovenklasse als in de onderlagen van de samenleving. In één hoofdstuk volgen we hem terwijl hij verkeert tussen beroemde kunstenaars als Oscar Wilde, in het volgende hoofdstuk bevinden we ons in de stegen van Londen tussen de prostituees en zwervers.

Floortje: “In een roman kun je echt in het hoofd van je hoofdpersoon kruipen. Je kunt deel worden van zijn kijk op de wereld, zijn ervaringen. Ik laat iets zien, ik open een wereld. Ik vind het niet belangrijk om mensen een mening op te dringen. Ik dwing ze niet tot een bepaald standpunt. Daarmee strijk je mensen alleen maar tegen de haren in en bereik je erg weinig. Met mijn boeken wil ik laten zien hoe het is om iemand anders te zijn.”

Het Victoriaanse Londen

Bestaande uit drie delen en een proloog is Een Groene Bloem een lijvig werk. Maar daar merk je niets van, behalve misschien een slapende hand of een pijnlijke pols. Alle ruimte wordt benut om het verhaal van Adrian te vertellen en de sfeer van het Victoriaanse Londen over te brengen.

“Ik ben altijd geïnteresseerd geweest in alternatieve levenswijzen. Zelf paste ik nooit in het huisje-boompje-beestje-bestaan. Ik was ook niet geïnteresseerd in mensen met zo een braaf bestaan, dus dan ga je alternatieven zoeken. En één van die alternatieven was de ‘roze scene’ van de Victoriaanse tijd. Dat vond ik een heel interessante tijd. Daarom besloot ik mijn boeken in die tijd te plaatsen.”

“Als homo in die tijd liep je grote gevaren, dat er desondanks mensen waren die het aandurfden om zo te leven, daar kan ik alleen maar bewondering voor hebben. Blijkbaar was het toch mogelijk om uit dat reguliere alledaagse leven te stappen, ondanks de gevaren.”

Oscar Wilde

“Als je bijvoorbeeld kijkt naar Oscar Wilde. Hij speelt zijdelings een belangrijke rol in Een Groene Bloem. In die tijd was hij een internationale beroemdheid, één van de beroemdste schrijvers ter wereld. Hij shockeerde om in de belangstelling te komen, maar ook om zijn gedachtegoed over te brengen. Het sensatieproces omtrent zijn homoseksualiteit, in die tijd nog “sodomie” genoemd, is er een goed voorbeeld van hoeveel gevaar je liep als openlijk homoseksueel. Uiteindelijk stierf hij eenzaam en verbannen in Frankrijk.”

Niet activistisch

“Ik schrijf geen activistische romans. Met mijn romans wil ik iets onderzoeken. Ik hoop dat mensen zich kunnen herkennen in mijn personages, zelfs als ze er niet op lijken of nooit met dezelfde problemen hebben gedeald.Als buitenstaander begon ik aan deze romans. Ik lijk niet op Adrian Mayfield, daarom wil je het extra goed doen. Door goed te researchen, feiten te onderzoeken maar ook de beleving in die tijd aan te voelen, en de verbinding tussen mij en de personages te leggen. Dat alles om zo dicht mogelijk bij een authentieke ervaring te komen. Zowel in Een Groene Bloem als in mijn latere werk speelt homoseksualiteit een rol. In de meeste boeken zit wel een personage dat homo of lesbisch is. Tegelijkertijd wil ik er niet de belangrijkste eigenschap van maken. Mijn personages zijn veel meer dan hun seksuele voorkeur. Hun seksualiteit speelt een rol in het boek, het is een onderdeel van wie ze zijn, maar het is niet allesbepalend.”

“De worsteling en zoektocht naar erkenning om te kunnen zijn wie je wil zijn. Dat is nog steeds actueel.”

Reacties

Ondertussen is het acht jaar geleden sinds het laatste deel van Een Groene Bloem uitkwam. Floortje heeft sinds die tijd andere boeken geschreven, over andere onderwerpen en andere tijden. Toch ontvangt ze nog regelmatig reacties. “Het verbaast mij dat zoveel mensen zichzelf herkennen in mijn boeken. Ik heb heel veel reacties gekregen. Mails en brieven. Ook tijdens signeersessies mensen die naar me toekwamen en zeiden: Je hebt mijn leven beschreven. Daar keek ik wel van op. Die worsteling en zoektocht naar erkenning om te kunnen zijn wie je wil zijn. Blijkbaar is dat nog steeds actueel.”

Eigen kring

“Ik merkte ook een verandering in mijn eigen kring. Familie, vrienden, kennissen. Voor hen was dit toch een vreemde wereld. Ze kenden vooral de cliché-homo van tv. Onder hen ontstond ook meer begrip. Dan merk je nogmaals de kracht van een roman ten opzichte van actie voeren of leuzen roepen. Waar ik steeds tegen aan loop is het shockerende gebrek aan kennis en begrip van mensen. Niet alleen bij dit onderwerp maar ook bij andere kwesties. Dan denk ik: Hoe bestaat het dat jij zo onwetend en bot door het leven gaat? Voor mij is homoseksualiteit geen issue, blijkbaar is dat niet overal zo.”

“Met mijn boeken wil ik laten zien hoe het is om iemand anders te zijn.”

Een Groene Bloem heeft dus niets aan relevantie ingeboet. Adrian Mayfield zal door Londen blijven zwerven, opzoek naar nieuwe lezers, stoeiend met zijn verliefdheid voor Vincent Farley, de rijkeluiszoon uit hogere kringen. Want nogmaals, Floortje herhaalt zichzelf: “Met mijn boeken wil ik laten zien hoe het is om iemand anders te zijn.” Hoe het is om Adrian Mayfield te zijn.

In de loop van dit jaar komen de delen van de trilogie opnieuw uit bij uitgeverij Luitingh-Sijthoff.

•••

Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?

Klik hier voor meer informatie!