“Dat bepaal je toch lekker zelluf? Gender is sowieso totaal overrated.”, schreef ik onlangs op een post van een collega op Facebook. Deze tenor vroeg zich af of hij een bepaalde liedcyclus “mocht” zingen of dat alleen sopranen dat was toegestaan. De volgende opmerking die ik eronder schreef, was een anekdote van een weer andere collega die bij een bladmuziekwinkel een uitgave liederen voor alt wilde kopen. Deze collega was (en is nog steeds) een man en de verkoopster weigerde het werk aan hem mee te geven. Nu denk je misschien, die is gek! Een zanger bepaalt toch altijd zelf wat voor de eigen stem geschikt is? Of wat ik ook wel heb horen zeggen: de stem bepaalt wat jouw repertoire is. Daar heeft zo’n winkel helemaal niks mee te maken. Of zijn ze wellicht lid van een of andere muzikale illuminati-conspiracy-verklaringen-onderschrijvende-gender-politie?
Vrouwenliefde
Ik weet nog dat we ‘vroegâh’ op het conservatorium bij muziekgeschiedenis uitgelegd kregen hoe burgerlijk en huisvrouwelijk Schumann’s cyclus Frauenliebe- und Leben eigenlijk is. Hierin vertelt een dame over hoe ze verliefd wordt op een meneer, met wie ze vervolgens trouwt, kinderen krijgt en hij na een perfect huwelijk sterft en haar daarmee pas voor het éérst verdriet heeft gedaan. Oh, schmerz! Ondanks de schoonheid van de muziek, hield ik het werk destijds op een afstand, omdat ik me geenszins kon vereenzelvigen met de onderdanigheid van de vrouw in de tekst.
Gedurende de jaren ging ik echter andere elementen meer op prijs stellen, zoals de liefde die uit de teksten spreekt. En wanneer je weet dat het publiek ervan op de hoogte is dat de tekst niet letterlijk maar in historische context begrepen moet worden, dan valt het toch prima te vertolken. Frappant is dat ik deze cyclus tegenwoordig alleen maar gezongen hoor worden door vrouwen, terwijl het bekend is dat in de negentiende eeuw het heel vanzelfsprekend was dat juist mannen deze cyclus zongen. Wat voor genderpolitie heeft daar ingegrepen? Ondertussen is de cyclus natuurlijk helemaal up-to-date, die “Ring an meinem Finger” kunnen we tegenwoordig met iedereen uitwisselen.
Toch roep ik al jaren, dat er eigenlijk een modern Frauenliebe- und Leben geschreven moet worden, die ook echt alleen maar over vrouwen gaat óf over een enkele vrouw die gaat studeren, een mooie carrière voor haarzelf opbouwt en uiteindelijk voldaan terugkijkt op een leven waarin ze onafhankelijk door het leven is gegaan en haar eigen keuzes heeft kunnen gemaakt. Ooit heb ik een begin gemaakt met wat liedteksten en met componisten als Tsoupaki of Nas zou ik best eens een overlegje willen plegen.
De broek aan
Al met al is gender in de opera nooit een vreemde eend in de bijt geweest. Het mixen van genders en uiterlijke veranderingen zijn in opera’s aan de orde van de dag, zoals met de zogenoemde “Hosenrollen” of broekrollen. De naam is typerend in ons oh zo moderne Europa, waar een vrouw tot ver in de 20e eeuw strafbaar was wanneer ze op straat een broek droeg. In Parijs werd pas in 2013 (!) het decreet uit 1799 afgeschaft, waarin vrouwen verplicht werden gesteld het stadsbestuur om toestemming te vragen om in broek over straat te gaan. Maar in het theater mocht een vrouwelijke mezzosopraan in deze kledij de rol van een mannelijk personage aannemen. Octavian, de prachtige Rosenkavalier in het gelijknamige werk van Richard Strauss, is een dame die een jonge kerel speelt, die zich tijdens het verhaal een tijdje als vrouw verkleedt. De uitdaging van deze driedubbele verkleedpartij is je als vrouw “mannelijk” te gedragen en vervolgens “mannelijk” een vrouw na te spelen. We moeten immers wel blijven geloven dat Octavian zich even als kamermeisje voordoet en niet dat de mezzo weer eventjes ‘terug’ naar stand vrouw gaat. Als je begrijpt wat ik bedoel…
Mannen met baarden
Al zing ik een cyclus als Vaughan Williams’ Songs of Travel graag zelf, ik moet toch toegeven dat ik wel degelijk in mijn vrouwelijke vrouwtjesstem kan voelen dat het specifiek gecomponeerd is voor een lager mannengeluid, al ligt dat niet aan de noten. In dit geval is er geen sprake van een keuze door de genderpolitie of van vooroordelen van een winkelbediende of ouderwetse zangleraar. Het wordt een muzikale. De klanken van die specifieke lage ligging bloeien nu eenmaal het mooist, wanneer ze gezongen worden door grote mannen met baarden.
Marene Elgershuizen
Marene Elgershuizen is dramatisch coloratuur sopraan. Naast Geschiedenis en Internationale Betrekkingen studeerde zij solozang aan de conservatoria van Groningen en Amsterdam. Plak daar twee jaar Duitsland aan vast bij beroemde hoogdramatische sopranen, een roze vleug politieke interesse, et voilà, je hebt een zingende activiste, die houdt van linkse hobby’s.
Foto: Elbert Besaris
•••
Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?
Klik hier voor meer informatie!
