Gerrit Komrij: over de homo als knuffeldier

Zelf beweerde hij dat hij was geboren in een kippenhok. Met zijn karakteristieke stem, en niet minder karakteristieke kop, was Gerrit Komrij één van de opvallendste figuren uit de Nederlandse literatuur. Hoe belangrijk was zijn homoseksualiteit in leven en werk?

Tekst: Dennis van den Berg

Zijn stem was het best te typeren als een monotoon draaiende grasmaaier. De nasleep van een voortdurende astma-aanval. Naar hem luisteren was aanvankelijk een straf, werd later een meditatieve ervaring, en bleek achteraf altijd een leerzame belevenis.

Knuffeldier

In de Openbare Bibliotheek in Amsterdam hield hij in 2008 een typerende lezing over homoseksualiteit. Een heel leven lang had hij dit onderwerp ervaren en bestudeerd. Zijn conclusies waren niet mals. De homo was volgens hem veranderd in “het nationale knuffeldier.”  “We leven onder de dictatuur van de vrijheid (…) De onderwereld is de bovenwereld geworden.” Waarom lopen politieke partijen weg met de homo, willen reclame-campagnes hem veroveren?

“Vroeger was alles beter. Toen was homoseksualiteit nog iets exclusiefs”

Vroeger was alles beter. Toen was homoseksualiteit nog iets exclusiefs, iets wat niet hardop uitgesproken mocht worden. Je leefde in de schaduw, er was een geheim. “Je maakte, zo ontdekte je, deel uit van een geheim genootschap.” Het leven was nog spannend, romantisch.

Komrij pleitte voor een afname van de populariteit van homo’s. Ze moesten weer terug in de luwte. Daar hadden ze toch ook decennia lang vredig geleefd? Over de Gay Pride was hij kort: “Ik ervaar op de Gay Parade alleen de verontrustende afwezigheid van elk breekbaar element, van elk element van tegendraadsheid. De zelfverklaarde homoseksuelen zullen en moeten worden bewonderd.”

Homo vs hetero

In een interview uit 1981 beweerde hij: “Wat ik doe is alles wat ik prettig vindt homoseksueel noemen en alles wat ik niet prettig vindt heteroseksueel.” Komrij stelde die mening in 1993 drastisch bij: “Ik zie niet zoveel meer in die homoseksualiteit. Hoe dierbaarder die homoseksualiteit me wordt hoe raarder ik het vind om daarvoor te vechten.”

En tijdens de lezing in 2008: “Mij bevangt een diepe deernis met iedereen die nu als homo moet opgroeien. Ik zou er zo snel mogelijk af willen raken – om alleen tussendoor en stiekem en af en toe ergens iets homoseksueels uit te spoken. Ik weet niet of ik er, als ik nu vier was, nog aan zou beginnen.”

“Mij bevangt een diepe deernis met iedereen die nu als homo moet opgroeien.”

Hier sprak een schrijver zwelgend in nostalgie, wanhopig een spiegel ophoudend waar niemand in wil kijken. Misschien had hij gelijk, misschien had hij ongelijk. In ieder geval liet hij een mening horen die niet vaak gehoord werd.

Overlijden

Vier jaar later overleed de schrijver in het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis in Amsterdam. Er volgde een indrukwekkende uitvaartdienst die live werd uitgezonden op de nationale televisie. Boven de kist prijkte een foto van Komrij zelf. Nog één keer tuurde hij vanachter zijn brillenglazen en met cynische blik de zaal in. Misschien fluisterde hij nog zachtjes: “Vaarwel homoseksualiteit, bedankt voor de kennismaking.”

Lees meer over Gerrit Komrij bij uitgeverij De Bezige Bij

 

•••

Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?

Klik hier voor meer informatie!

 

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.