Jarenlang was Adrian Stahlecker actief als schilder. In Londen. De flamboyante man had spraakmakende tentoonstellingen in Londen, Parijs, Madrid, Barcelona en Berlijn. Zijn portretten van de legendarische Mathilde Willink maakten veel indruk. Rond 2000 gooide hij het roer om en begon een succesvolle loopbaan als schrijver. Donderdag verschijnt zijn alweer eenentwintigste boek. Ditmaal een biografie over Klaus Mann die ook wel als ‘tovenaarszoon’ bekend stond. “Hij was een gekwelde geest, die ondanks alles zichzelf wilde zijn’. De Gaykrant spreekt uitgebreid met Adrian Stahlecker over Klaus, zijn leven en zijn innige doodsverlangen.
Tekst: Paul Hofman
Wat inspireerde je een boek aan hem te wijden?
“Ik heb de afgelopen twintig jaar veel over Duitse film geschreven: Marlène Dietrich, Zarah Leander, Hildegard Knef en Romy Schneider. Ik kwam de naam van Klaus tegen in een biografie over de homoseksuele acteur Gustaf Gründgens, memoires van tijdgenoten en filmboeken. Erika en Klaus hadden in 1925 met Gustaf op de planken gestaan in het door Klaus geschreven toneelstuk Anja und Esther en twee jaar later in Revue zu Vieren. De biseksuele Erika was zelfs met Gründgens getrouwd. Dat huwelijk was gedoemd te mislukken en sloeg na de scheiding om in haat.”
Klaus Mann (1906-1949) was de oudste zoon van Thomas Mann. Die was in zijn tijd een beroemd schrijver en Nobelprijswinnaar. Door zijn kinderen werd hij de tovenaar genoemd. Niet verwonderlijk dat de titel van het boek ‘De tovenaarsleerling’ luidt.
Wie was hij eigenlijk?
“De familie Mann was rijk en bewoonde in München een kapitale villa. Ze hadden een staf aan personeel in dienst. Klaus was als kind timide en had een sterke band met zijn twee jaar oudere jongensachtige zuster Erika. Op zijn dertiende namen homoseksuele gevoelens bezit van lichaam en geest. In tegenstelling tot zijn latent homoseksuele vader accepteerde hij volledig zijn geaardheid. Hij groeide op als een wat excentrieke begaafde jongeman die veel las en opera- en toneelvoorstellingen bezocht. Tijdens een bezoek met Erika aan Marokko maakte hij kennis met geestverruimende middelen. Hij zou door deze ervaring zijn hele leven drugsverslaafd blijven. Zijn liefdesrelaties liepen meestal op de klippen. Klaus zocht in de vele plaatsen waar hij tijdens zijn leven verbleef seksuele avonturen in bars en op straat.”
“Hij groeide op als een wat excentrieke begaafde jongeman die veel las en opera- en toneelvoorstellingen bezocht.”
In het hedonistische interbellum (1918-1933) stortte Klaus zich vol overgave in het internationale en artistieke uitgaansleven. Toen Hitler aan de macht kwam besloot de familie uit te wijken en in ballingschap te gaan. Uiteindelijk belandden ze in de Verenigde Staten waar zoon Klaus een spil werd in een gemeenschap van Duitse immigranten en schrijvers. Ook in de filmwereld was Klaus als snel geen onbekende meer. Overigens bleef Gründgens in Duitsland en werd door Hermann Göring benoemd tot directeur van het Berlijnse Staatstheater.”
In het boek plaatst de auteur Klaus in de politieke en culturele context van die tijd. Veel oog heeft hij voor Klaus’ omzwervingen door Europa en Amerika en zijn ervaringen met beroemdheden als Greta Garbo, Marlene Dietrich en Andre Gide. Stahlecker raadpleegde voor zijn boek veel bronnen waaronder alle van vader Thomas en zoon Klaus. Daarnaast las hij biografieën over Thomas, Erika en Heinrich Mann en andere beroemde ballingen.
Het bleek dat de verhouding tussen vader en zoon moeizaam verliep. Hoe kwam dat?
“Thomas Mann was een ijdele, conservatie en afstandelijke man die meer bezig was met zichzelf dan met zijn kinderen. Urenlang werkte hij in zijn kantoor en kwam er alleen voor de maaltijden uit. Toch waren er af en toe feestjes waarbij hij eens verkleed was als een tovenaar.” Het leven als een kluizenaar beviel de vader. Dat zijn kinderen zich verwaarloosd voelde, realiseerde hij zich niet.
Hoe verliep het leven van de ‘tovenaarsleerling’?
“Net als zijn vader droomde Klaus droomde ervan een beroemd schrijver te worden. Om niet met zijn vader te worden vergeleken, die het indrukwekkende boek ‘Der Tod in Venedig’ had geschreven, had zoon Klaus onder een pseudoniem kunnen schrijven maar dat was in die tijd heel moeilijk geweest. Op zijn achttiende kreeg hij door bemiddeling van zijn oom een baan bij een Berlijnse krant als toneelcriticus. Ook begon hij te schrijven voor diverse literaire bladen. Helaas zou hij zijn hele leven ‘de zoon van’ blijven en niet de erkenning krijgen waarop hij had gehoopt.”
Dat was een grote frustratie die Klaus nooit te boven is gekomen. “Hij was de eerste Duitse schrijver die het op zijn negentiende aandurfde het boek Der fromme Tanz te schrijven waarin homoseksualiteit centraal staat.” Zijn hele leven lang verlangde Klaus vergeefs naar de waardering van zijn vader. In de eerste plaats als zoon en als tweede als auteur. Ook politiek gezien boterde het totaal niet tussen vader en zoon.
“Vader en zoon waren beide homoseksueel. Alleen de vader latent en de zoon openlijk.”
“In tegenstelling tot zoon Klaus nam Thomas vanwege de verkoop van zijn boeken in Duitsland lange tijd geen stelling tegen het nazisme. Hij deed weinig of niets om het cabaret van zijn dochter Erika en de boeken van zijn zoon Klaus te promoten. Zo weigerde hij ook om aan Klaus’ literaire tijdschrift Sammlung mee te werken.”
De belangrijkste oorzaak van de verwijdering tussen de twee was hun geaardheid. Vader en zoon waren beide homoseksueel. Alleen de vader latent en de zoon openlijk. Wat opvalt is zijn diepe doodsverlangen. Waarom wilde hij niet meer leven? “Klaus was pas negen jaar toen hij een blindedarmoperatie met infectie kreeg. Twee maanden verbleef hij in een ziekenhuis waarbij hij op de rand van leven en dood verkeerde. Als jongetje was Klaus gelovig. Nadat zijn jeugdvriend Ricki Hallgarten een einde aan zijn leven had gemaakt groeide het verlangen naar hem. Klaus was ervan overtuigd dat hij hem in het hiernamaals terug zou zien. Overigens hadden twee tantes, zuster van zijn vader Thomas, een einde aan hun leven gemaakt. Uiteindelijk maakt hij op zijn drieënveertigste een einde aan zijn leven
Welke band heeft Klaus met Nederland?
In Amsterdam werkte hij voor de uitgever Querido en gaf Duitse boeken uit van schrijvers in ballingschap die ook meewerkten aan zijn tijdschrift Die Sammlung. Daar kwam ook zijn wraakzuchtige sleutelroman Mephisto uit waarvoor zijn ex-zwager Gründgens model stond en die hij afschilderde als een man die door zijn relaties met de nazi’s zijn principes had verloochend. Duitsland was voor zijn boeken geen afzetgebied voor hem” Tragisch dat Klaus Mann na zijn zelfverkozen dood de erkenning kreeg waar hij zo hevig naar verlangde tijdens zijn leven.
De boekpresentatie van ‘De tovenaarsleerling’ vindt donderdag 31 mei om 19 uur plaats in boekhandel Paagman in Den Haag. Het eerste exemplaar wordt uitgereikt aan Frits Bolkestein.
Van de uitgever mogen wij 2 exemplaren weggeven. Wil je hier kans op maken reageer dan snel via info@degaykrant.nl.
Foto’s: Maurice Heerdink
•••
Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?
Klik hier voor meer informatie!
