“Vanavond herdenken we de slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog. Wat niet bij iedereen bekend is dat onder hen ook vele mannelijke en vrouwelijk homoseksuelen waren. Bij hen wil ik vanavond stilstaan. Mensen die afweken van de heteronorm, hun eigen pad kozen. Veelal jonge mensen die een grote verantwoordelijkheid op zich namen.
We hebben natuurlijk het homomonument waar ook herdacht wordt. Maar daarmee hebben de dappere mannen en vrouwen nog geen gezicht. Nog geen persoonlijk verhaal. Velen hebben tij-dens hun leven gestreden voor erkenning van hun geaardheid. En zich verzet tegen de onderdruk-king door de bezetters.
Hier in Amsterdam Nieuw-West zijn een straat en een brug vernoemd naar twee roze verzetshel-den: de Arondeusstraat en de Frieda Belinfante-brug. Twee helden en tegelijkertijd slachtoffers van het Duitse nazi regime.
Laat ik eerst Willem Arondeus noemen. Een eigenzinnige man, kunstenaar en auteur. Al op jonge leeftijd kwam hij er open voor uit dat hij homo was. Wat toen zeer gedurfd was. In de oorlog raakte hij betrokken in het verzet tegen de Duitsers. En al snel speelde hij daarin een belangrijke rol. In 1943 overviel de verzetsgroep waar hij deel van uitmaakte, het Amsterdamse bevolkingsregister.
Een week later werd hij opgepakt en kort daarna geëxecuteerd. Hij was 49. Vlak voor hij door de kogel stierf zei hij nog: “Zeg de mensen dat homoseksuelen niet per definitie zwakker zijn”.
Zou ik ook zo gehandeld hebben en dat gedurfd hebben?
Iemand anders die ik als voorbeeld beschouw is Frieda Belinfante. Waar hier in Nieuw-West een brug in nieuw west naar is genoemd. Voor de oorlog was zij dirigente van het Concertgebouworkest. Zij was joods, lesbisch en vrijheidslievend. Ook zij was net als Willem Arondeus actief in het verzet. Ook zij deed mee aan die gewaagde overval. Frieda was een van de weinigen die niet werd opgepakt. Ze dook onder. En overleefde de oorlog. Maar omdat de homo-onderdrukking na de oorlog groter was dan tijdens vertrok zij naar Amerika. Samen met haar vriendin het lukte het haar een nieuw bestaan op te bouwen. Zelf verklaarde zij dat zij vijftig jaar te vroeg geboren was.
Ik huilde toen ik dat las.
Frappant dat deze roze helden pas in de afgelopen decennia de plaats in de geschiedenis kregen die zij verdienden. Wrang dat die erkenning zo lang heeft moeten duren. Tot in de jaren negentig lag het nog steeds gevoelig om homoseksuele mannen en vrouwen als held. En vooral als lichtend voorbeeld te zien.
Oorlog is van alle tijden weten we. Maar de inzet van ons leven is toch altijd vrijheid, rechtvaardigheid. En het recht op een eigen leven? Als je bedenkt dat mensen die in het verzet voor onze vrijheid streden, na de oorlog zelf weer het slachtoffer van onderdrukking en discriminatie werden.
Dan val ik stil.
Op dit moment en op deze plaats in Osdorp kunnen we hen in diepe dankbaarheid gedenken. Zij deden met hun leven wat hun hart hun ingaf. Want wat je kleur of je geaardheid of persoonlijke overtuiging ook is, je doet er toe, je mag er zijn.
Dat was hun diepe overtuiging. En dat terwijl ze er van de samenleving eigenlijk niet mochten zijn.
Zou jij dat durven, je nek uitsteken? Wat zou jij doen?”
Paul Hofman
Deze toespraak is uitgesproken op 4 mei om 19:30 uur tijdens de dodenherdenking aan de Sloterplas Amsterdam die is georganiseerd door Comité 4 en 5 mei Osdorp.
Hoofdfoto: Anita Muschner
•••
Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?
Klik hier voor meer informatie!
